خدمات افزایش وبومتریک (webometrics) چیست؟

امروزه چندین لیست رتبه بندی جهانی شناخته شده، برای رتبه بندی دانشگاه ها در جهان وجود دارد. در حالی که برخی از آنها تنها چند صد دانشگاه برتر و تاثیرگذار را رتبه بندی کردند، اما مواردی وجود دارند که تعداد بسیار بیشتری از موسسات علمی رتبه بندی شده را شامل می شوند. یکی از این فهرست های جهانی که بیشترین تعداد مؤسسات علمی و دانشمندان را در جهان رتبه بندی می کند، لیست وبومتریک ( List Webometrics ) نام دارد.

 این فهرست، برای اقتصادهای کمتر توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه که سیستم کنترل کیفیت کافی برای کیفیت آموزش عالی ایجاد نکرده اند بسیار مهم بوده است، و به عنوان اصلاحی برای ارزیابی بین المللی طیف گسترده ای از دانشگاه های جهان عمل می کند. در چنین سیستم پیچیده فناوری اطلاعات، رتبه‌بندی تعداد بسیار زیادی از مؤسسات و دانشمندان، این سیستم در هنگام رتبه‌بندی معایبی از خود نشان می‌دهد که البته با ایجاد پیشرفت‌های خاصی در سیستم رتبه‌بندی می‌توان بر آن غلبه کرد.

سیستم هایی که جمع آوری، تجزیه و تحلیل و نمایه سازی داده ها را انجام می دهند دارای مزایا و معایبی هستند که گاهی اوقات می تواند منجر به تفسیر نادرست داده های جمع آوری شده شود. در ادامه به معرفی شاخص وبومتریک و مزایا و معایب و راهکارهای افزایش خدمات آن می پردازیم.

شاخص وبومتریک چیست؟

روش‌ وب سنجی یا webometrics Methodology،  شامل تجزیه و تحلیل لینک ها، آنالیز نقل قول‌های وب، ارزیابی نتایج جستجو از طریق مرورگرهای وب، و همچنین برخی مطالعات و تحلیل‌های توصیفی اولیه از وب است.

وب به عنوان یک رسانه ارتباطی، یعنی بستری برای قرار دادن و بایگانی طیف وسیعی از اسناد، از اهمیت بالایی برخوردار است. تعداد قابل توجهی از مخازن انواع اسناد مربوط به جامعه دانشگاهی بوده و از این رو، کاربرد این روش در رتبه بندی کلی وضعیت موجود در حوزه دانشگاهی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اگرچه اصطلاحات «اینترنت» و «وب» معمولاً به عنوان مترادف تلقی می شوند، اما یکسان نیستند. به عبارت دیگر، «اینترنت» یک شبکه جهانی از رایانه‌ها را نشان می‌دهد که می‌توانند اطلاعات را به اشتراک بگذارند، در حالی که اصطلاح «وب» به طور خاص به گروهی از اسناد مرتبط با هم اشاره دارد که برای بررسی و دانلود با استفاده از HTTP در دسترس هستند.

برای تجزیه و تحلیل سیستم رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، رتبه‌بندی شاخص وبومتریک، مهم‌ترین بخش روش‌شناسی وب‌سنجی، تجزیه و تحلیل لینک و تحلیل مرورگر وب است، یعنی بررسی روش‌هایی که در آن اطلاعات مرتبط در فرآیند رتبه‌بندی دانشگاه‌ها استفاده می‌شود. به روش رتبه بندی وبومتریک ممکن است به دست آید.

ابزار Webometrics برای جمع آوری داده ها از اینترنت

ابزارهای وب مانند موتورهای جستجو، خزنده‌های وب و نرم‌افزارهای وب‌سنجی که برای جمع‌آوری داده‌ها از وب استفاده می‌شوند، ابزار وبومتریکس نامیده می‌شوند.

حوزه تحقیق در زمینه وبومتریک را می توان به معنای گسترده تر به بخش های زیر تقسیم کرد:

• تجزیه و تحلیل محتوای وب سایت ها
• تجزیه و تحلیل فناوری های وب
• تجزیه و تحلیل کاربرد محتوای وب
• تجزیه و تحلیل ساختار لینک های وب

برای آنالیز داده های وبومتریک، دانستن منبع اطلاعات برای هر یک از دسته بندی های ذکر شده وب سنجی بسیار مهم است. نقش اصلی آپدیت های وب این است که اطلاعات مرتبط را بر اساس پرس و جوهای خاص از منابع مختلف اطلاعات دریافت می کنند.

اساساً دو دسته از منابع اطلاعاتی وجود دارد که می توان در تحقیق webometric از آنها استفاده کرد:

1. موتورهای جستجوی وب تجاری
2. کراول های وب شخصی

موتورهای جستجوی وب، برنامه‌های رایانه‌ای هستند که بر اساس الگوریتم‌های خاص، اطلاعات مناسب را در وب پیدا می‌کنند، آن‌ها را فهرست‌بندی می‌کنند و آن‌ها را در پایگاه‌های اطلاعاتی مناسب برای این اهداف قرار می‌دهند.

از دیدگاه تحقیق وب سنجی، موتورهای جستجوی وب را اساساً می توان به دو دسته تقسیم کرد:

• موتورهای جستجوی وب که از جستجوهای مرتبط با حوزه وب سنجی پشتیبانی می کنند.
• موتورهای جستجوی وب از نوع عمومی که هیچ ظرفیت اضافی برای هدایت جستجوها به سمت عبارات مرتبط با حوزه وب سنجی ندارند.

موتورهای جستجو، مانند گوگل، یاهو و بینگ، کاربران را قادر می سازند تا به حجم وسیعی از اطلاعات مربوط به محتوا و ساختار پیوندها در وب دسترسی داشته باشند. مرورگرهای وب، اطلاعات را به روشی مشابه خزنده های وب جمع آوری می کنند که توسط کاربران برای جمع آوری داده های مرتبط استفاده می شود. اساساً، مرورگرهای وب شامل سه بخش مختلف خزنده crawlers، فهرست‌کننده  Indexer و رابط Interface هستند که در آن‌ها درخواست‌هایی را با عباراتی که باید جستجو شوند وارد می‌کنند. عموما، از گزینه های پیشرفته جستجوهای وب، برای جمع آوری داده ها جهت برطرف کردن نیازهای رتبه بندی دانشگاه ها  میتوان استفاده نمود.

خزنده های وب، برنامه هایی هستند که هدف اصلی آنها جمع آوری داده ها از مکان های وب دقیقاً تعریف شده است که به روش زیر عمل می کنند: آنها شروع به جمع آوری داده ها از یک مکان خاص می کنند، و سپس پیوندهای موجود در آن مکان وب را اعمال می کنند تا یک خزنده وب بتواند به طور خودکار و مستقل به یک مکان پردازش شده بعدی، از یک سایت به سایت دیگر حرکت کند. چندین لینک برای نظارت و آنالیز در آنجا وجود دارد.

به طور کلی، می توان گفت که خزنده های وب اساساً ابزار بهتری نسبت به مرورگرهای وب هستند.

سیستم های رتبه بندی دانشگاه ها

این روزها اینترنت به منبع اصلی اطلاعات علمی هم برای جامعه دانشگاهی و هم برای جامعه اجتماعی  تبدیل شده است. کل جامعه توجه ویژه ای به اینترنت داشته و به عنوان رسانه اولیه برای ارائه اطلاعات به مردم ارائه شده است. بر این اساس، این واقعیت که نشریات وب ابزار اولیه ارتباط در سیستم آموزشی هستند و تصویر کاملی از کیفیت و عملکرد دانشگاه‌ها را منعکس می‌کنند بسیار مهم شده است.

 با در نظر گرفتن توسعه دنیای دیجیتال، تأثیر نشریات الکترونیکی به طور قابل توجهی بیشتر از تأثیر رسانه های مکتوب یا نسخه های چاپی مجلات و کتاب های امروزی است. وب سایت ها ارزان ترین و کارآمدترین راه برای تحریک هر سه مأموریت دانشگاهی هستند: آموزش، تحقیق و انتقال دانش. این واقعیت یکی از دلایل اصلی استفاده گسترده از داده های وب برای ارزیابی، از جمله، دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی در چند سال اخیر است.

رتبه‌بندی، فرآیندی است که در آن فرد، موقعیت‌های عناصر یک گروه را نسبت به یک سیستم کلی تعریف می‌کند. فرآیند رتبه بندی در بسیاری از زمینه ها چه دانشگاهی و چه از نوع دیگر ظاهر می شود. در مورد فضای دانشگاهی، رتبه‌بندی ممکن است در بخش‌های مختلف فضای دانشگاهی از رتبه‌بندی اساتید و رتبه‌بندی پژوهشگران و مراکز تحقیقاتی گرفته تا رتبه‌بندی دانشگاه‌ها اعمال شود. رتبه بندی دانشگاه ها یکی از زمینه های کاربردی بسیار جالب رتبه بندی است.

در حال حاضر فرآیند مقایسه و ارزیابی دانشگاه ها در حوزه عملکرد دانشگاهی و پژوهشی با نظام موجود رتبه بندی دانشگاه ها اجرا می شود. بیشتر مؤسسات دانشگاهی بر داده‌های به‌دست‌آمده از نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها تکیه می‌کنند که به عنوان شاخص پیشرفت یک مؤسسه در طول زمان نسبت به سایر مؤسسات دانشگاهی عمل می‌کند.

 علاوه بر این، اطلاعات این لیست های رتبه بندی اغلب به عنوان مبنایی برای درخواست و به دست آوردن دارایی های مالی از بنیانگذاران یا سایر موسسات بر اساس موقعیت در این لیست ها عمل می کند. از سوی دیگر، بهره‌برداران بالقوه خدمات یک دانشگاه، از این فهرست‌ها برای ارزیابی موسسات دانشگاهی استفاده می‌کنند تا تصمیم بگیرند در کدام یک شرکت کنند، و ارزیابی کنند که کدام یک گزینه‌های بهتری برای تحصیل و اشتغال بیشتر ارائه می‌دهد.

بسیار جالب است که سیستم رتبه بندی SCImago حضور در وب را توسط متریک های گوگل در نظر می گیرد،و 20 درصد از کل نتیجه رتبه بندی را تشکیل می دهد. به همین ترتیب، لیست رتبه بندی Webometrics شامل تمامی دانشگاه های جهان است که در سیستم رتبه بندی در وب حضور دارند. هدف این فهرست، تشویق دانشگاه ها و پرسنل آنها برای افزایش دید دانشگاه ها از طریق ایجاد وب سایت های بیشتر سازمان ها و موسسات دانشگاهی است. 

بررسی مشارکت درصدی و بکارگیری شاخص‌های فردی که توسط سیستم‌های مختلف اعمال می‌شود در جزئیات کار آورده شده است . با توجه به شاخص های فعلی برای ارزیابی دقیق نتایج تحقیقات کافی نیستند و برای برآورده کردن یک معیار استاندارد نیاز به اصلاح و گسترش دارند.

مزایا و معایب سیستم رتبه بندی وبومتریک

مانند سایر سیستم های رتبه بندی، سیستم رتبه بندی وبومتریکس دارای طیف وسیعی از مزایا و معایب است. بر خلاف سایر سیستم های رتبه بندی دانشمندان و دانشگاه ها، می توان گفت که وب سنجی یک سیستم رتبه بندی «جهانی» است. چرا جهانی؟

 اکثر سیستم‌های رتبه‌بندی، تنها شامل چند صد یا هزاران دانشگاه از بهترین دانشگاه‌ها مانند فهرست شانگهای می‌شوند، در حالی که Webometrics بیشتر دانشگاه‌های جهان را شامل می‌شود، یعنی در حال حاضر 28000 موسسه علمی از سراسر جهان را در بر می‌گیرد.

 این فهرست، همچنین رتبه بندی مؤسسات علمی، مؤسسات و اعضای فردی یک دانشگاه را امکان پذیر می کند که می تواند روحیه رقابتی را در بین اعضای فردی یک دانشگاه جلب کند. 

چرا این مهم است؟ تعداد بسیار کمی از دانشگاه های جهان، معیار فهرست شانگهای را برآورده می کنند. با این حال، این بدان معنا نیست که به جز دانشگاه‌هایی که رتبه‌بندی می‌شوند و همچنین دانشمندانی که در آن دانشگاه‌ها در سراسر جهان کار می‌کنند، دانشگاه‌های با کیفیت دیگری وجود ندارد. 

به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که دانشگاه‌های فهرست شانگهای و فهرست‌های مشابه، عمدتاً از کشورهایی با اقتصاد توسعه‌یافته و نظام‌های آموزشی منظم، دموکراسی‌های توسعه‌یافته و درجات بالای خودمختاری دانشگاه‌هایشان سرچشمه می‌گیرند. سیستم‌های آموزش عالی اقتصادهای توسعه‌یافته، نیازهای بازار کار و پیشرفت فناوری را دنبال می‌کنند و کیفیت مؤسسات آموزشی به‌دلیل معیارهای اعتباربخشی سخت‌گیرانه ای که توسط ارگان‌ها و وزارتخانه‌های مجاز در هر ایالت تجویز می‌شود، به‌طور نهادی حفظ می‌شود.

 در کشورهای در حال توسعه و در اقتصادهای ضعیف توسعه یافته، مشکلات بزرگی در رابطه با ارزیابی عینی و رتبه بندی کیفیت موسسات آموزش عالی وجود دارد که به دلایل زیر است:

• به کارگیری ضعیف یا عدم استفاده از معیارهای بین المللی 
• دخالت سیاست در مؤسسات آموزش عالی 
• کاهش ارزش مدارک تحصیلی و ضوابط از طریق مؤسساتی که الزامات و ضوابط مقرر در قانون را ندارند 
• درصد بسیار پایین تولید علمی نشریات مرتبط نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی پیشرو

در چنین شرایطی، سیستم رتبه‌بندی Webometrics در واقع یک سیستم ارزیابی بین‌المللی بی‌طرف از کیفیت مؤسسات علمی و دانشمندان در همه مؤسساتی که در فهرست شانگهای گنجانده نشده‌اند را نشان می‌دهد. ذکر این نکته ضروری است که هیچ انحراف قابل توجهی در قرار گرفتن 100 دانشگاه رتبه اول در لیست شانگهای و لیست وبومتریکس وجود ندارد. یعنی فهرست Webometrics از طریق چهار معیار خود یعنی Impact, Presence,Openness,Excellence، موقعیت‌های دانشگاه‌های سراسر جهان را ارزیابی می‌کند و آنها را در فهرست‌های خود قرار می‌دهد و هر یک از چهار معیار را به‌صورت جداگانه ارزیابی می‌کند. 

این روش رتبه‌بندی نمی‌تواند تحت تأثیر هیچ دانشگاه، وزارتخانه یا ایالتی قرار گیرد که تلاش می‌کند جایگاه رتبه‌بندی مؤسسه خود را بهبود بخشد. در اکثر کشورهای توسعه‌یافته یا غیر توسعه‌یافته، سیستم کافی برای کنترل و پیگیری موفقیت اصلاحات یا تعریف نقاط ضعف و ارزیابی مخرب بودن دخالت سیاست در فعالیت‌های مؤسسات آموزش عالی وجود ندارد.

 این یکی از مزایای بزرگ شاخص های وبومتریک است، زیرا در واقع یک ابزار بین المللی بسیار ساده برای کنترل کیفیت موسسات آموزش عالی است و رقابت بین مؤسسات آموزش عالی در سراسر جهان را امکان پذیر می کند. در چنین فرآیندی، از طریق سیستم رتبه بندی به وضوح قابل مشاهده است که کدام یک از چهار پارامتر رتبه بندی (حضور، دیده شدن، شفافیت، تعالی) یک موسسه پیشرفت یا رکود می کند.

 این امر امکان توسعه یک استراتژی برای بهبود کیفیت مؤسسات علمی، به ویژه در ضعیف ترین بخش های مورد ارزیابی را فراهم می کند. یک نکته بسیار خوب Webometrics، این است که رتبه بندی مؤسسات را در داخل ایالت ها، در مناطق یا در کل جهان انجام میدهد.

 در مجموع، یک دانشگاه می تواند در برخی از کشورها جایگاه بهتری داشته باشد، اما به طور همزمان به این معنا نیست که از نظر هر چهار پارامتر رتبه بندی بهتر از سایرین است.

راهکارهای افزایش و بهبود خدمات وبومتریک

برای بهبود و افزایش خدمات وبومتریک، باید از موارد زیر پیروی کنیم:

• قرار دادن وب سایت های یک دانشگاه در یک دامنه مشخص
• راه اندازی ایمیل با دامنه دانشگاهی برای اساتید و مربیان
• بررسی سایت های آموزشی جهت استانداردسازی 
• راه اندازی سایت های یکپارچه برای اساتید و مربیان مراکز آموزشی
• ساخت صفحات گوگل اسکولار برای تمامی اسانید و مربیان دانشگاه 
• آماده سازی و زیرساخت سئو برای داشتن خروجی بهتر وب دانشگاه
• درج پایان نامه های دانشجویان در وب سایت دانشگاه و بهینه کردن ان ها برای موتورهای جستجو
•  آموزش به مدیرانو اعضای هیئت علمی دانشگاه با وبومتریکس و چگونگی رتبه بندی 
• ایجاد سامانه های کنفرانس و نشریات در دانشگاه 
• برقرار کردن تبادل لینک به سایر دانشگاه‌ها 
• داشتن مدیریت و پشتیبانی بهتر از سایت‌های زیرمجموعه
• آماده سازی و ارائه محتوای تولید شده علمی بر روی سایت دانشگاه 
• آماده سازی پروفایل دانشجویی با تمامی امکانات
• انتشار اطلاعات بر روی سایت های دانشگاه بدون توجه به سطح دسترسی 
• ملزم کردن اساتید به استفاده از ایمیل دانشگاهی
• استفاده از اکانت دانشگاه در رسانه های اجتماعی مانند لینکدین، توییتر، اینستاگرام
• آماده سازی رزومه های اساتید و قرار دادن در صفحه یا سایت اختصاصی برای هر استاد
• بهینه بودن سایت ها و صفحات برای موتورهای جستجو
• به روز رسانی مستمر سایت ها جهت دیده شدن و گرفتن رتبه

نتیجه

وب سنجی به عنوان یک سیستم رتبه بندی جهانی، گام مهمی در ارزیابی موسسات علمی و دانشمندان بوده است. این امر به ویژه در کشورهایی که استانداردها و معیارهای بین المللی را از طریق سیستم آموزشی سازمانی خود اجرا نمی کنند بسیار مهم است. این سیستم از طریق چهار پارامتر اصلی خود، رقابت سالمی را بین مؤسسات علمی و دانشمندان جلب می کند. وبومتریک، در کنار تمام مزایا، مانند هر سیستم دیگری دارای معایبی است که بیشتر در حوزه رتبه بندی دانشمندان و در نتیجه موسسات از طریق ارزش گذاری نشریات و نقل قول ها می باشد. دستکاری ها با تعدادی نقل قول و محاسبه h-index و i-index را می توان با استفاده از سیستم های جدید اندازه گیری مانند امتیاز Z و یا با معرفی الگوریتم های جدید برای تشخیص و جلوگیری از این معایب حذف کرد. 

لطفا نظرات و انتقادات خود را در دیدگاه برای ما بگذارید و برای دریافت مشاوره سئو با شماره 09128909248 تماس حاصل نمایید.